Wandellus(t) Tongeren – Borgloon
|
Op 1 januari 2025 fusioneren de historische steden Tongeren en Borgloon tot één gemeente. Historisch en toeristisch verbindt dit het Romeinse Tongeren met het middeleeuwse Graafschap Loon. Maar ook wandelen tussen beide steden geeft tal van mogelijkheden.
Wandellus We wandelen door wat ooit het Gallische gebied was van de Eburonenkoning Ambiorix en de heerlijkheden van het Graafschap Loon dat daarna overging in het Prinsbisschopdom Luik. Historisch een interessant gebied en landschappelijk van het mooiste wat Haspengouw te bieden heeft. Van het akkerbouwgebied en de beekvalleien rond Tongeren naar de fruitplantages rond Borgloon. |
Rond en tussen beide steden liggen kleine bijzondere natuurgebieden. Al dat moois hebben we verpakt in een 2-daagse wandellus met keuze uit 6 verschillende dagafstanden, van 17, 21, 24, 27, 30 en 33 km met de mogelijkheid om de routes op te splitsen in 4-daagsen.
Middeleeuws Tongeren
Wij starten in Tongeren, maar dat kan evengoed in Borgloon. Aan de rand van de stad Tongeren ligt het natuurreservaat de ‘De Kevie’, een restant van een eeuwenoud broekgebied dat vroeger tot aan de middeleeuwse stadsmuur reikte. Het huidige natuurreservaat bestaat uit een mozaïek van vochtige hooi- en weilandjes, broekbosjes, vochtige hooilanden, dichte houtkanten, poeltjes, slootjes, vegetatierijke moerassen, rietvelden en begeleidende valleibossen met eeuwenoude knotwilgen aan de rivier de Jeker. We betreden terug de stad via de Moerenpoort (1379), verwijzend naar de vroegere moerassen waarvan De Kevie een restant is. De stadspoort is deel van de middeleeuwse stadsmuur. Na de Romeinse periode was de handelsstad eeuwenlang het mikpunt van invallen en verwoestingen. Door de militaire dreiging van omliggende vorstendommen zoals het graafschap Loon, het hertogdom Brabant en de nabijgelegen Maas- en Rijnlandse gebieden werden tussen 1241 en 1290 de stadswallen gebouwd. Deze hield stand tot Lodewijk XIV in 1677 tijdens de Frans-Nederlandse oorlog (1672-1679) de stadsmuren liet opblazen en de stad in brand stak. Hier in het centrum deels bovenop de funderingen van de oude Romeinse muur. Zes poorten op de belangrijkste invalswegen verzekerden de toegang tot de stad. Achter de Moerenpoort ligt het begijnhof. In 1257 legden Tongerse begijnen de basis van het Sint-Catharinahof aan de Jeker binnen de stadsmuren. Het typisch stadsbegijnhof met vroeggotische kerk en infirmerie bleef in grote mate bewaard. De Jeker vloeit langs de stadsmuur door het stadspark de stad uit naar Koninksem. Hier staan 2 Romeinse tumuli, de hoogste van België. We maken kennis met het weidse akkerlandschap van vochtig Haspengouw en dalen af naar Widooie in de Mombeekvallei. In de vallei ligt naast 2 kastelen ook het ‘Velohofke’, een uitnodigend weideterras met typisch zicht op het heuvelachtige Haspengouwse landschap.
Wij starten in Tongeren, maar dat kan evengoed in Borgloon. Aan de rand van de stad Tongeren ligt het natuurreservaat de ‘De Kevie’, een restant van een eeuwenoud broekgebied dat vroeger tot aan de middeleeuwse stadsmuur reikte. Het huidige natuurreservaat bestaat uit een mozaïek van vochtige hooi- en weilandjes, broekbosjes, vochtige hooilanden, dichte houtkanten, poeltjes, slootjes, vegetatierijke moerassen, rietvelden en begeleidende valleibossen met eeuwenoude knotwilgen aan de rivier de Jeker. We betreden terug de stad via de Moerenpoort (1379), verwijzend naar de vroegere moerassen waarvan De Kevie een restant is. De stadspoort is deel van de middeleeuwse stadsmuur. Na de Romeinse periode was de handelsstad eeuwenlang het mikpunt van invallen en verwoestingen. Door de militaire dreiging van omliggende vorstendommen zoals het graafschap Loon, het hertogdom Brabant en de nabijgelegen Maas- en Rijnlandse gebieden werden tussen 1241 en 1290 de stadswallen gebouwd. Deze hield stand tot Lodewijk XIV in 1677 tijdens de Frans-Nederlandse oorlog (1672-1679) de stadsmuren liet opblazen en de stad in brand stak. Hier in het centrum deels bovenop de funderingen van de oude Romeinse muur. Zes poorten op de belangrijkste invalswegen verzekerden de toegang tot de stad. Achter de Moerenpoort ligt het begijnhof. In 1257 legden Tongerse begijnen de basis van het Sint-Catharinahof aan de Jeker binnen de stadsmuren. Het typisch stadsbegijnhof met vroeggotische kerk en infirmerie bleef in grote mate bewaard. De Jeker vloeit langs de stadsmuur door het stadspark de stad uit naar Koninksem. Hier staan 2 Romeinse tumuli, de hoogste van België. We maken kennis met het weidse akkerlandschap van vochtig Haspengouw en dalen af naar Widooie in de Mombeekvallei. In de vallei ligt naast 2 kastelen ook het ‘Velohofke’, een uitnodigend weideterras met typisch zicht op het heuvelachtige Haspengouwse landschap.
Heerlijkheden
Na de Romeinse overheersing onderging Zuid-Limburg de Frankische staatsorganisatie die onze gewesten in gouwen en graafschappen verdeelde. Vandaar de naam Haspengouw (pagus Hasbania). Vanaf 718 behoorde deze streek tot het Prins-bisschopdom Luik, dat afhankelijk was van de keizer van het Heilig Romaanse Rijk, kortweg het Duitse Rijk genoemd. In de 10e E verlieten de Graven Van Hufte, wier gebied zich uitstrekte van Engelmanshoven tot Maaseik, hun vrij ongeschikte residentie aan de Maasoever en vestigden zich in Loon. Vanaf de 11e E werden zij de graven van Loon genoemd en kenden ze hevige tegenstand van het Hertogdom Brabant en het Prins-bisschopdom Luik. Voor de verdediging werd het grondgebied onderverdeeld in domeinen die aan de strijders werden afgestaan als beneficia. Deze groeiden in de 11e E uit tot Heerlijkheden. Een machtige familie onder steun van de graven van Loon waren de Heren van Hinnisdael met de Heerlijkheden Hinnisdael, Horne en Vechmaal. Van het kasteel van Hinnisdael is enkel nog het poortgebouw, geïntegreerd in de huidige hoeve, te zien. Hinnisdael is vandaag meer gekend vanwege zijn mergelgrotten, waaruit vroeger onder andere mergelsteen gewonnen werd voor de bouw van de Tongerse basiliek en vandaag een beschermde habitat is voor vleermuizen.
Herberg de Horne, opnieuw een heerlijk terrasje voor een heerlijke tussenstop, deed in het midden van de vorige eeuw reeds dienst als herberg en afspanning. De toenmalige benaming was ‘Au passage du Jourdain’, vanwege een beekje dat destijds voor het huisje kabbelde. De Franstalige gasten op weg op de middeleeuwse handelsweg van Waremme naar de markt in Borgloon, troffen hier een welgekomen halte aan die ze linkten aan de Bijbelse Jordaan.
Het kasteel van Heks werd gebouwd door Prins-bisschop van Luik Franciscus Karel de Velbrück (1770). In 1756 bracht hij het tot aartsdiaken van Haspengouw en werd hij op slag verliefd op het Limburgse deel van Haspengouw. In 1770 zou hij in Hex een persoonlijk kasteel laten bouwen, één van de fraaiste stijlkastelen van België. Het was bedoeld als buitenverblijf en jachtslot. In 1772 werd hij tot prins-bisschop van Luik gekozen en in datzelfde jaar voltooide hij zijn weelderig kasteel in Hex . Heel lang heeft hij niet meer kunnen genieten van zijn Haspengouws kasteel, in 1784 kreeg hij een beroerte waaraan hij is gestorven in Hex. Aangezien het kasteel zijn persoonlijk eigendom was, ging het naar zijn familie, de Marchant d’ Ansembourg en daarna naar d’ Ursel. Vandaag is het in het bezit van Graaf Ghilain en Gravin Stéphanie d'Ursel. Het rococokasteel is bekend om zijn Hex Garden Festival. De rozentuin, de Chinese tuin, het Engels landschapspark en de immense groentetuin zijn de blikvangers. Onze wandelroute loopt op de rand van het domein over een voormalig tramspoor. Enkel de langste wandelafstand krijgt zicht op het kasteel. Heks is ook de woonplaats van programma en liedjesmaker Rik de Leeuw (hoekhuis tegenover de kerk). Je wandelt hier ook voorbij zijn geruchtmakend stamcafé 'Bij Rita'.
Het Monnikenhof of Munckhof was in de vroege middeleeuwen een allodium van Agnes van Loon, weduwe van graaf Lodewijk I van Loon, de vijfde graaf van Loon. Zij schonk dit eigengoed aan de abdij van Villers-la-Ville die hier een hoeve bouwde waarop landbouw werd bedreven door zowel kloosterbroeders als vrije werklieden. Bij invallen was de omsloten hoeve een toevluchtsoord voor de dorpsbewoners.
Na de Romeinse overheersing onderging Zuid-Limburg de Frankische staatsorganisatie die onze gewesten in gouwen en graafschappen verdeelde. Vandaar de naam Haspengouw (pagus Hasbania). Vanaf 718 behoorde deze streek tot het Prins-bisschopdom Luik, dat afhankelijk was van de keizer van het Heilig Romaanse Rijk, kortweg het Duitse Rijk genoemd. In de 10e E verlieten de Graven Van Hufte, wier gebied zich uitstrekte van Engelmanshoven tot Maaseik, hun vrij ongeschikte residentie aan de Maasoever en vestigden zich in Loon. Vanaf de 11e E werden zij de graven van Loon genoemd en kenden ze hevige tegenstand van het Hertogdom Brabant en het Prins-bisschopdom Luik. Voor de verdediging werd het grondgebied onderverdeeld in domeinen die aan de strijders werden afgestaan als beneficia. Deze groeiden in de 11e E uit tot Heerlijkheden. Een machtige familie onder steun van de graven van Loon waren de Heren van Hinnisdael met de Heerlijkheden Hinnisdael, Horne en Vechmaal. Van het kasteel van Hinnisdael is enkel nog het poortgebouw, geïntegreerd in de huidige hoeve, te zien. Hinnisdael is vandaag meer gekend vanwege zijn mergelgrotten, waaruit vroeger onder andere mergelsteen gewonnen werd voor de bouw van de Tongerse basiliek en vandaag een beschermde habitat is voor vleermuizen.
Herberg de Horne, opnieuw een heerlijk terrasje voor een heerlijke tussenstop, deed in het midden van de vorige eeuw reeds dienst als herberg en afspanning. De toenmalige benaming was ‘Au passage du Jourdain’, vanwege een beekje dat destijds voor het huisje kabbelde. De Franstalige gasten op weg op de middeleeuwse handelsweg van Waremme naar de markt in Borgloon, troffen hier een welgekomen halte aan die ze linkten aan de Bijbelse Jordaan.
Het kasteel van Heks werd gebouwd door Prins-bisschop van Luik Franciscus Karel de Velbrück (1770). In 1756 bracht hij het tot aartsdiaken van Haspengouw en werd hij op slag verliefd op het Limburgse deel van Haspengouw. In 1770 zou hij in Hex een persoonlijk kasteel laten bouwen, één van de fraaiste stijlkastelen van België. Het was bedoeld als buitenverblijf en jachtslot. In 1772 werd hij tot prins-bisschop van Luik gekozen en in datzelfde jaar voltooide hij zijn weelderig kasteel in Hex . Heel lang heeft hij niet meer kunnen genieten van zijn Haspengouws kasteel, in 1784 kreeg hij een beroerte waaraan hij is gestorven in Hex. Aangezien het kasteel zijn persoonlijk eigendom was, ging het naar zijn familie, de Marchant d’ Ansembourg en daarna naar d’ Ursel. Vandaag is het in het bezit van Graaf Ghilain en Gravin Stéphanie d'Ursel. Het rococokasteel is bekend om zijn Hex Garden Festival. De rozentuin, de Chinese tuin, het Engels landschapspark en de immense groentetuin zijn de blikvangers. Onze wandelroute loopt op de rand van het domein over een voormalig tramspoor. Enkel de langste wandelafstand krijgt zicht op het kasteel. Heks is ook de woonplaats van programma en liedjesmaker Rik de Leeuw (hoekhuis tegenover de kerk). Je wandelt hier ook voorbij zijn geruchtmakend stamcafé 'Bij Rita'.
Het Monnikenhof of Munckhof was in de vroege middeleeuwen een allodium van Agnes van Loon, weduwe van graaf Lodewijk I van Loon, de vijfde graaf van Loon. Zij schonk dit eigengoed aan de abdij van Villers-la-Ville die hier een hoeve bouwde waarop landbouw werd bedreven door zowel kloosterbroeders als vrije werklieden. Bij invallen was de omsloten hoeve een toevluchtsoord voor de dorpsbewoners.
Landschapskunst
Op 5 juni 2011 werd het startschot gegeven van het kunstproject 'Pit', kunst in de open ruimte, op het grondgebied van Borgloon. De kunstwerken worden opgesteld langs de wandel- en fietsroutes in de regio Borgloon met als doel om bezoekers, toeristen, kunstliefhebbers, ... op een andere manier het prachtige Haspengouwse landschap te laten bekijken.
De Tranendreef van Dré Wapenaar en Field Furniture ‘Pure Nature’ van Adrie van Bommel staan in Bommershoven op een oude toegangsdreef naar het kasteel van Heks. Hier hangen in de bomen boomtenten in de vorm van tranen met daarbij een zit, -was,- toilet en barbeque-eenheid opgebouwd uit paloxen en fruitkisten.
Even verder in het veld staat het Begijnekruis nabij de hoeve Manshoven. Het opschrift luidt: HIER LYCT BEGRAEVEN GERTUVD VANDERMASE BEGEYNE DYT STERFT A 1622 DEN 26 MEY BIDT VOER DYE ZIELE. Een prachtig pad leidt de heuvel omhoog richting 'Twijfelgrens' van Fred Eerdekens. In een weide staat een geplooide lijn. Enkel vanuit de juiste positie is het woord ‘twijfelgrens’ te lezen. Deze symboliseert het zicht dat je vanuit die plek in Borgloon op de taalgrens hebt, die aanleiding geeft voor communautaire onzekerheid en twijfel in moeilijke tijden.
We kruisen de Romeinse kassei, het in het landschap goed herkenbare tracé van de voormalige heirbaan van Tongeren naar Tienen. Hier 100 m naar links, ligt de Landmark Romeinse Villa van Hans Lemmen die het Romeinse verleden in Grootloon kunstzinnig voorstelt aan de hand van naar het zuiden gerichte zitbanken. Vanaf de heirbaan symboliseren deze in het landschap geplaatste Romeinse villa's in de vorm van Romeinse villa's met zwak hellende daken en naar het zuiden gerichte galerijen.
We hebben hier de hoogstamgordel van Grootloon bereikt waar talrijke boomgaarden zich zachtjes rond het Romaanse kerkje slingeren. Een kerkje van heel andere aard lezen we tussen de lijnen. 'Reading between de lines' is het inmiddels overbekende 10 m hoog doorkijkkerkje uit 100 op elkaar gestapelde lagen staalplaat van het architectenduo Gijs en Arnout van Vaerenbergh.
Op 5 juni 2011 werd het startschot gegeven van het kunstproject 'Pit', kunst in de open ruimte, op het grondgebied van Borgloon. De kunstwerken worden opgesteld langs de wandel- en fietsroutes in de regio Borgloon met als doel om bezoekers, toeristen, kunstliefhebbers, ... op een andere manier het prachtige Haspengouwse landschap te laten bekijken.
De Tranendreef van Dré Wapenaar en Field Furniture ‘Pure Nature’ van Adrie van Bommel staan in Bommershoven op een oude toegangsdreef naar het kasteel van Heks. Hier hangen in de bomen boomtenten in de vorm van tranen met daarbij een zit, -was,- toilet en barbeque-eenheid opgebouwd uit paloxen en fruitkisten.
Even verder in het veld staat het Begijnekruis nabij de hoeve Manshoven. Het opschrift luidt: HIER LYCT BEGRAEVEN GERTUVD VANDERMASE BEGEYNE DYT STERFT A 1622 DEN 26 MEY BIDT VOER DYE ZIELE. Een prachtig pad leidt de heuvel omhoog richting 'Twijfelgrens' van Fred Eerdekens. In een weide staat een geplooide lijn. Enkel vanuit de juiste positie is het woord ‘twijfelgrens’ te lezen. Deze symboliseert het zicht dat je vanuit die plek in Borgloon op de taalgrens hebt, die aanleiding geeft voor communautaire onzekerheid en twijfel in moeilijke tijden.
We kruisen de Romeinse kassei, het in het landschap goed herkenbare tracé van de voormalige heirbaan van Tongeren naar Tienen. Hier 100 m naar links, ligt de Landmark Romeinse Villa van Hans Lemmen die het Romeinse verleden in Grootloon kunstzinnig voorstelt aan de hand van naar het zuiden gerichte zitbanken. Vanaf de heirbaan symboliseren deze in het landschap geplaatste Romeinse villa's in de vorm van Romeinse villa's met zwak hellende daken en naar het zuiden gerichte galerijen.
We hebben hier de hoogstamgordel van Grootloon bereikt waar talrijke boomgaarden zich zachtjes rond het Romaanse kerkje slingeren. Een kerkje van heel andere aard lezen we tussen de lijnen. 'Reading between de lines' is het inmiddels overbekende 10 m hoog doorkijkkerkje uit 100 op elkaar gestapelde lagen staalplaat van het architectenduo Gijs en Arnout van Vaerenbergh.
De Borgheuvel
Een super steil grindpad met rechts het kasteel de Groote Mot, brengt ons in het centrum van Borgloon. Net voor het speelhof (marktplein) leidt een trap op de Borgheuvel. Hier stond destijds de burcht van de Graven van Loon. In 1031 is er voor het eerst sprake van een graaf van Loon. Zoals alle feodale heren van hun tijd, probeerden de graven van Loon hun gebieden, inkomsten en bijgevolg dus ook hun macht steeds verder uit te breiden. Het was een wirwar aan heerlijkheden en vrijheden. Tussenin lagen er heel wat enclaves die afhingen van de hertog van Brabant (zoals Lommel) of de prins-bisschop van Luik (zoals Alken, Hasselt, Diepenbeek en Tongeren). Andere gebieden (zoals Thorn of Rekem) waren op hun beurt dan weer rechtstreekse verantwoording verschuldigd aan de Duitse keizer. De graven van Loon hebben het geregeld aan de stok met hun leenheer, de prins-bisschop van Luik. In 1179 verliest graaf Gerard van Loon de strijd met de prins-bisschop van Luik waarna hij het machtscentrum van Borgloon naar het Prinsenhof in Kuringen verhuist. In 1366 gaat het graafschap dan toch definitief op in het prinsbisdom Luik. Hoewel het graafschap daarna geleid wordt door de prins-bisschop, blijft het voortbestaan. De oude instanties en indelingen worden in stand gehouden. Elke prins-bisschop moet bij zijn aantreden trouw zweren aan de Loonse wetgeving. Samen met de Zuidelijke Nederlanden wordt Loon op 1 oktober 1795 ingelijfd bij de Eerste Franse Republiek wat het definitieve einde betekent van het Graafschap Loon. De sterk vervallen burcht bleef overeind tot 1870. Op de burchtheuvel kan men genieten van een prachtig uitzicht over heel Zuid-Haspengouw. Op het Speelhof staan het Kapittelhuis en de Sint-Odulfuskerk. Nadat in 2020 de laatste zusters de abdij Mariënlof verlieten en de abdij in privéhanden terecht kwam, is de kerk in het bezit van enkele bijzondere voorwerpen uit de abdij Mariënlof. Zo is er de Bidstoel van de heilige Lutgardis van Tongeren. Lutgardis wordt vereerd om een voorspoedige bevalling te bekomen. Volgens een eeuwenoude traditie kunnen vrouwen, met een onvervulde kinderwens, op de stoel plaatsnemen in de hoop zwanger te raken. Ook Koningin Fabiola nam plaats op deze stoel, maar het mocht niet baten, ze bleef kinderloos. De stoel, gemaakt rond 1200, is als oudste zitmeubel van België toegevoegd aan de Vlaamse erfgoedlijst. Het andere voorwerp is een bijzonder reliekschrijn, het beschilderde Sint-Odiliaschrijn uit 1292, een van de vroegste voorbeelden van paneelschildering in de Nederlanden. Het rond het centrum draaiende straatje de Graaf bakent het vroegere Loon af. Binnen de oude muren ligt het Brigittijnenklooster. Net daarbuiten de Romaans gotische Graethemkapel, de enige restant van het oude begijnhof is o.m. de begraafplaats van de Loonse Graaf Lodewijk I (+ 1171) en zijn echtgenote Gravin Agnes (+ 1175). Het stadhuis was ooit de woning van de graven van Loon.
Een super steil grindpad met rechts het kasteel de Groote Mot, brengt ons in het centrum van Borgloon. Net voor het speelhof (marktplein) leidt een trap op de Borgheuvel. Hier stond destijds de burcht van de Graven van Loon. In 1031 is er voor het eerst sprake van een graaf van Loon. Zoals alle feodale heren van hun tijd, probeerden de graven van Loon hun gebieden, inkomsten en bijgevolg dus ook hun macht steeds verder uit te breiden. Het was een wirwar aan heerlijkheden en vrijheden. Tussenin lagen er heel wat enclaves die afhingen van de hertog van Brabant (zoals Lommel) of de prins-bisschop van Luik (zoals Alken, Hasselt, Diepenbeek en Tongeren). Andere gebieden (zoals Thorn of Rekem) waren op hun beurt dan weer rechtstreekse verantwoording verschuldigd aan de Duitse keizer. De graven van Loon hebben het geregeld aan de stok met hun leenheer, de prins-bisschop van Luik. In 1179 verliest graaf Gerard van Loon de strijd met de prins-bisschop van Luik waarna hij het machtscentrum van Borgloon naar het Prinsenhof in Kuringen verhuist. In 1366 gaat het graafschap dan toch definitief op in het prinsbisdom Luik. Hoewel het graafschap daarna geleid wordt door de prins-bisschop, blijft het voortbestaan. De oude instanties en indelingen worden in stand gehouden. Elke prins-bisschop moet bij zijn aantreden trouw zweren aan de Loonse wetgeving. Samen met de Zuidelijke Nederlanden wordt Loon op 1 oktober 1795 ingelijfd bij de Eerste Franse Republiek wat het definitieve einde betekent van het Graafschap Loon. De sterk vervallen burcht bleef overeind tot 1870. Op de burchtheuvel kan men genieten van een prachtig uitzicht over heel Zuid-Haspengouw. Op het Speelhof staan het Kapittelhuis en de Sint-Odulfuskerk. Nadat in 2020 de laatste zusters de abdij Mariënlof verlieten en de abdij in privéhanden terecht kwam, is de kerk in het bezit van enkele bijzondere voorwerpen uit de abdij Mariënlof. Zo is er de Bidstoel van de heilige Lutgardis van Tongeren. Lutgardis wordt vereerd om een voorspoedige bevalling te bekomen. Volgens een eeuwenoude traditie kunnen vrouwen, met een onvervulde kinderwens, op de stoel plaatsnemen in de hoop zwanger te raken. Ook Koningin Fabiola nam plaats op deze stoel, maar het mocht niet baten, ze bleef kinderloos. De stoel, gemaakt rond 1200, is als oudste zitmeubel van België toegevoegd aan de Vlaamse erfgoedlijst. Het andere voorwerp is een bijzonder reliekschrijn, het beschilderde Sint-Odiliaschrijn uit 1292, een van de vroegste voorbeelden van paneelschildering in de Nederlanden. Het rond het centrum draaiende straatje de Graaf bakent het vroegere Loon af. Binnen de oude muren ligt het Brigittijnenklooster. Net daarbuiten de Romaans gotische Graethemkapel, de enige restant van het oude begijnhof is o.m. de begraafplaats van de Loonse Graaf Lodewijk I (+ 1171) en zijn echtgenote Gravin Agnes (+ 1175). Het stadhuis was ooit de woning van de graven van Loon.
Fruitspoor
Fruitspoor is de bijnaam voor de spoorlijn 23 die in 1879 werd aangelegd tussen Sint-Truiden en Tongeren en die vooral gebruikt werd voor het vervoeren van fruit en suikerbieten. De sporen werden opgebroken in 1971, maar het tracé is nog zichtbaar als een golvende lijn in het landschap en nu grotendeels dienst doet als fiets- en/of wandelpad. Net als in Tongeren we een lusje maakten door De Kevie, maken we nu een lusje naar het natuurgebied Meersbeemden waar de Herkebeek in de Herk vloeit. Om er te geraken nemen we het verwilderd wandelpad dat gebruik maakt van de in het landschap ingesneden bedding van het voormalige fruitspoor. In de Meersbeemden wandelen we een stukje over een graspad op de oever van de Herk. Via een leuk asfaltpad keren we terug naar het fruitspoor dat zich eerst manifesteert als fietspad, overgaat in veldweg gevolgd door een wandelpad. Vanwege de hoge toeristische wandel-, fiets- en kunstinteresse op het grondgebied Borgloon bieden op zondagen en zomerse dagen verscheidene gelegenheidsterrasjes, food- en drankentrucks hun waren aan.
Fruitspoor is de bijnaam voor de spoorlijn 23 die in 1879 werd aangelegd tussen Sint-Truiden en Tongeren en die vooral gebruikt werd voor het vervoeren van fruit en suikerbieten. De sporen werden opgebroken in 1971, maar het tracé is nog zichtbaar als een golvende lijn in het landschap en nu grotendeels dienst doet als fiets- en/of wandelpad. Net als in Tongeren we een lusje maakten door De Kevie, maken we nu een lusje naar het natuurgebied Meersbeemden waar de Herkebeek in de Herk vloeit. Om er te geraken nemen we het verwilderd wandelpad dat gebruik maakt van de in het landschap ingesneden bedding van het voormalige fruitspoor. In de Meersbeemden wandelen we een stukje over een graspad op de oever van de Herk. Via een leuk asfaltpad keren we terug naar het fruitspoor dat zich eerst manifesteert als fietspad, overgaat in veldweg gevolgd door een wandelpad. Vanwege de hoge toeristische wandel-, fiets- en kunstinteresse op het grondgebied Borgloon bieden op zondagen en zomerse dagen verscheidene gelegenheidsterrasjes, food- en drankentrucks hun waren aan.
Fruitbelevingscentrum stoomstroopfabriek Borgloon
Het verhaal van de stoomstroopfabriek Wynants begint samen met dat van het fruitspoor in 1879. Vanaf 1960 neemt de vraag naar stroop geleidelijk aan af. Uiteindelijk blijft enkel nog deze stroopfabriek over. In 1988 wordt de situatie doch onhoudbaar en de stroopstookactiviteit ook hier stopgezet. Een deel van de fabriek, met inbegrip van de technische installaties, komt in 1999 onder beschermd monument te staan. In 2005 wordt een overeenkomst gesloten om in de stroopfabriek opnieuw op ambachtelijke wijze stroop te stoken. De Loonse stroopfabriek wint in 2007 de 'Monumentenstrijd' op de tv-zender Canvas. Het grootste deel van de restauratie gaat van start in februari 2017. Heden kan de bezoeker in de gerestaureerde stroopfabriek kennis maken met het fruitbelevingscentrum en de bistro ‘De Smaakfabriek’.
Het verhaal van de stoomstroopfabriek Wynants begint samen met dat van het fruitspoor in 1879. Vanaf 1960 neemt de vraag naar stroop geleidelijk aan af. Uiteindelijk blijft enkel nog deze stroopfabriek over. In 1988 wordt de situatie doch onhoudbaar en de stroopstookactiviteit ook hier stopgezet. Een deel van de fabriek, met inbegrip van de technische installaties, komt in 1999 onder beschermd monument te staan. In 2005 wordt een overeenkomst gesloten om in de stroopfabriek opnieuw op ambachtelijke wijze stroop te stoken. De Loonse stroopfabriek wint in 2007 de 'Monumentenstrijd' op de tv-zender Canvas. Het grootste deel van de restauratie gaat van start in februari 2017. Heden kan de bezoeker in de gerestaureerde stroopfabriek kennis maken met het fruitbelevingscentrum en de bistro ‘De Smaakfabriek’.
Het schelpenstrand
Op de plaats genaamd schelpenstrand waar ooit brakwaterslakken hun schelp verloren staat de ‘Time Capsule’, een 4 m hoge metalen torenschelp van kunstenaar Will Beckers. Drie zintuigen zijn er nodig om het beeld volledig te beleven. Je voelt over het werk enkele kleinere schelpen, je kijkt door een kijkgat tot in het hart van het sculptuur en je hoort het ruisen van de wind door je oor er tegen te leggen.
De abdij Mariënlof, het klooster Colen in de volksmond, verwijzend naar de stichteres Maria van Colen in de 15e E is enig gelegen in het Haspengouwse landschap. Nadat in 2020 de laatste zusters de abdij verlieten en de abdij in privéhanden terecht kwam, zijn de 'Bidstoel van de heilige Lutgardis van Tongeren' en het 'Sint-Odiliaschrijn' uit 1292, verhuisd naar de Sint-Odulfuskerk in Borgloon.
Het kunstmonument ‘Untiteld #158’ van Aeneas Wilder naast de abdij, is een ronde doorkijkconstructie uit verticaal geplaatste uniforme houten latten met een 360° uitzicht op het klooster Mariënlof en het fotogenieke Haspengouwse landschap. Aan de overkant van de spoorweg leidt een knuppelpad met een immens aantal trappen naar de ‘Time Traveller’, opnieuw een ontwerp van Will Beckers. Het bronwater van de Odiliabron stroomt door een metalen kunstwerk met de bedoeling er tuf op af te zetten om zo te refereren naar de mythische maretak, de parasiet die hier rijkelijk in de bomen aanwezig is.
Op de plaats genaamd schelpenstrand waar ooit brakwaterslakken hun schelp verloren staat de ‘Time Capsule’, een 4 m hoge metalen torenschelp van kunstenaar Will Beckers. Drie zintuigen zijn er nodig om het beeld volledig te beleven. Je voelt over het werk enkele kleinere schelpen, je kijkt door een kijkgat tot in het hart van het sculptuur en je hoort het ruisen van de wind door je oor er tegen te leggen.
De abdij Mariënlof, het klooster Colen in de volksmond, verwijzend naar de stichteres Maria van Colen in de 15e E is enig gelegen in het Haspengouwse landschap. Nadat in 2020 de laatste zusters de abdij verlieten en de abdij in privéhanden terecht kwam, zijn de 'Bidstoel van de heilige Lutgardis van Tongeren' en het 'Sint-Odiliaschrijn' uit 1292, verhuisd naar de Sint-Odulfuskerk in Borgloon.
Het kunstmonument ‘Untiteld #158’ van Aeneas Wilder naast de abdij, is een ronde doorkijkconstructie uit verticaal geplaatste uniforme houten latten met een 360° uitzicht op het klooster Mariënlof en het fotogenieke Haspengouwse landschap. Aan de overkant van de spoorweg leidt een knuppelpad met een immens aantal trappen naar de ‘Time Traveller’, opnieuw een ontwerp van Will Beckers. Het bronwater van de Odiliabron stroomt door een metalen kunstwerk met de bedoeling er tuf op af te zetten om zo te refereren naar de mythische maretak, de parasiet die hier rijkelijk in de bomen aanwezig is.
Van het ene naar het andere natuurgebiedje
We trekken door het natuurgebied ‘Spoorwegzate’ over de oude spoorlijn 23. Aan het einde ervan moeten we de spoorweg verlaten en steken we door naar de vallei van de Mombeek. Een combinatie van water, leem, kalk en zand in de bodem zorgt voor een natuurgebied met afwisselende beemden, typische hooilanden, mysterieuze moerassen en broekbosjes. Het pittoreske dorpje Zammelen, een deelgemeente van Kortessem ligt boven de vallei aan de rand van het Haspengouws leemplateau. Er volgt een passage met leuke paadjes door boomgaarden, weiden en fruitplantages terug richting fruitspoor. Een zompig pad langs de Fonteinbeek en een laatste natuurgebiedje op het fruitspoor brengt ons in het Pliniuspark. Via het kasteel van Betho en de beukenberg, natuurgebied tussen het kasteel en het voormalig Romeins aquaduct, zijn we terug in het Romeins Tongeren aanbeland.
We trekken door het natuurgebied ‘Spoorwegzate’ over de oude spoorlijn 23. Aan het einde ervan moeten we de spoorweg verlaten en steken we door naar de vallei van de Mombeek. Een combinatie van water, leem, kalk en zand in de bodem zorgt voor een natuurgebied met afwisselende beemden, typische hooilanden, mysterieuze moerassen en broekbosjes. Het pittoreske dorpje Zammelen, een deelgemeente van Kortessem ligt boven de vallei aan de rand van het Haspengouws leemplateau. Er volgt een passage met leuke paadjes door boomgaarden, weiden en fruitplantages terug richting fruitspoor. Een zompig pad langs de Fonteinbeek en een laatste natuurgebiedje op het fruitspoor brengt ons in het Pliniuspark. Via het kasteel van Betho en de beukenberg, natuurgebied tussen het kasteel en het voormalig Romeins aquaduct, zijn we terug in het Romeins Tongeren aanbeland.
Atuatuca Tungrorum
Op het einde van de beukenberg stoten we op de Romeinse muur rond de stad. In 57 v. Chr. begonnen de Romeinen hun veroveringstochten in Gallië en richtten in 54 v. Chr. een kamp op in Tongeren (Atuatuca Tungrorum). Ambiorix en Catuvolcos waren de leiders van de Eburonen, een Gallische stam in het noorden van Gallië (Gallia Belgica) tussen Maas en Rijn. We aanschouwen de Romeinse muur waar deze het hoogst is, zo een 5 à 6 meter. Via een metalen trap gaat het dan naar de tempelsite en op de markt van Tongeren wacht ons het standbeeld van Ambiorix. Met een list lokt Ambiorix het 14e Romeinse legioen van Cotta en Sabinus in een hinderlaag in een diepe vallei en slacht ca. 9000 Romeinen af. De nederlaag is een zware klap voor het aanzien van Rome waarop Caesar 10 legioenen naar Gallië stuurt om de opstand neer te slaan. Als wraak maakt de Romeinse keizer Julius Caesar jacht op de Eburonen. De inwoners worden afgevoerd en als oorlogsbuit verkocht waardoor de Eburonen uit de officiële geschiedschrijving zouden verdwijnen. Ambiorix kan doch ontsnappen en zoekt zijn toevlucht in het Ardense woud waar hij spoorloos verdwijnt.
Onder Keizer Trajanus (98-117 n. Chr.) werd Atuatuca Tungrorum een citivas (hoofdplaats), de Civitas Tungrorum, en verwierf ze de status municipium (stad met bestuursrecht met beperkt Romeins burgerrecht). Ze was tevens garnizoens- en bevoorradingsplaats voor de troepen aan de Rijn, de grens met Germania (Limes). De stad bezat een tempelcomplex, thermen, een forum en werd omringd door een 4544 m lange muur met 22 torens. Na plundertochten van Germaanse volkeren in de 3e E, kreeg de stad een kleinere beter te verdedigen muur van 2680 m. Op de markt staat ook de imponerende O.L.V.-Basiliek met zijn 64 m hoge toren. Aan de zijkant ervan bevindt zich de toegang tot het Teseum met de ondergrondse archeologische site, de kerkschatten en de Romaanse kloostergang. Achter de basiliek illustreert het Europees bekroonde Gallo-Romeins museum het Gallo-Romeinse verhaal van Tongeren.
Op het einde van de beukenberg stoten we op de Romeinse muur rond de stad. In 57 v. Chr. begonnen de Romeinen hun veroveringstochten in Gallië en richtten in 54 v. Chr. een kamp op in Tongeren (Atuatuca Tungrorum). Ambiorix en Catuvolcos waren de leiders van de Eburonen, een Gallische stam in het noorden van Gallië (Gallia Belgica) tussen Maas en Rijn. We aanschouwen de Romeinse muur waar deze het hoogst is, zo een 5 à 6 meter. Via een metalen trap gaat het dan naar de tempelsite en op de markt van Tongeren wacht ons het standbeeld van Ambiorix. Met een list lokt Ambiorix het 14e Romeinse legioen van Cotta en Sabinus in een hinderlaag in een diepe vallei en slacht ca. 9000 Romeinen af. De nederlaag is een zware klap voor het aanzien van Rome waarop Caesar 10 legioenen naar Gallië stuurt om de opstand neer te slaan. Als wraak maakt de Romeinse keizer Julius Caesar jacht op de Eburonen. De inwoners worden afgevoerd en als oorlogsbuit verkocht waardoor de Eburonen uit de officiële geschiedschrijving zouden verdwijnen. Ambiorix kan doch ontsnappen en zoekt zijn toevlucht in het Ardense woud waar hij spoorloos verdwijnt.
Onder Keizer Trajanus (98-117 n. Chr.) werd Atuatuca Tungrorum een citivas (hoofdplaats), de Civitas Tungrorum, en verwierf ze de status municipium (stad met bestuursrecht met beperkt Romeins burgerrecht). Ze was tevens garnizoens- en bevoorradingsplaats voor de troepen aan de Rijn, de grens met Germania (Limes). De stad bezat een tempelcomplex, thermen, een forum en werd omringd door een 4544 m lange muur met 22 torens. Na plundertochten van Germaanse volkeren in de 3e E, kreeg de stad een kleinere beter te verdedigen muur van 2680 m. Op de markt staat ook de imponerende O.L.V.-Basiliek met zijn 64 m hoge toren. Aan de zijkant ervan bevindt zich de toegang tot het Teseum met de ondergrondse archeologische site, de kerkschatten en de Romaanse kloostergang. Achter de basiliek illustreert het Europees bekroonde Gallo-Romeins museum het Gallo-Romeinse verhaal van Tongeren.
Fotoalbums van de 6 wandellussen
|
|
|
|
|
|
|
|
Praktisch
STARTPLAATS: Tongeren station of Borgloon Speelhof (bushalte)
VOORGESTELDE WANDELLUSSEN:
Tongeren-Borgloon 16,7 km / Borgloon-Tongeren 16,9 km
Tongeren-Borgloon 20,9 km / Borgloon-Tongeren 21,3 km
Tongeren-Borgloon 24,4 km / Borgloon-Tongeren 24,3 km
Tongeren-Borgloon 27,1 km / Borgloon-Tongeren 27 km
Tongeren-Borgloon 30,6 km / Borgloon-Tongeren 29,2 km
Tongeren-Borgloon 33,7 km / Borgloon-Tongeren 32,6 km
BEWEGWIJZERING: Naast niet bewegwijzerde paden wordt gebruik gemaakt van onderdelen van volgende wandelingen: Jekerwandeling in het natuurreservaat ‘De Kevie’; Evermaruspad, Via Limburgica (Camino de Santiago de Compostela); GR128; GR564; SGR-Haspengouw; Verborgen moois Beukenberg en Mariënlof; Greenspots Heks, Grootloon, Rullingen en Zammelen van het Regionaal Landschap Haspengouw.
MOEILIJKHEIDSGRAAD: middelzwaar
GPS-TRACKS:
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213386/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-16-7-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213300/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-16-9-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213395/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-20-9-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213315/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-21-3-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213408/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-24-4-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213325/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-24-3-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213418/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-27-1-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213337/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-27-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213428/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-30-6-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213347/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-29-2-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213446/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-33-7-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213362/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-32-7-km
LOGIES:
welcometomygarden.org
bivakzone.be
www.logereninvlaanderenvakantieland.be
AANREIS OPENBAAR VERVOER:
Trein Brussel → Luik → Tongeren (De Lijn bus 23a Tongeren – Borgloon – Sint-Truiden)
Trein Brussel → St-Truiden (De Lijn bus 23a Sint-Truiden – Borgloon – Tongeren) → Hasselt → Tongeren
Trein Antwerpen → Leuven → St-Truiden (De Lijn bus 23a Sint-Truiden – Borgloon – Tongeren) → Tongeren
Trein Antwerpen / Aarschot / Hasselt / Tongeren (De Lijn bus 23a Tongeren – Borgloon – Sint-Truiden)
STARTPLAATS: Tongeren station of Borgloon Speelhof (bushalte)
VOORGESTELDE WANDELLUSSEN:
Tongeren-Borgloon 16,7 km / Borgloon-Tongeren 16,9 km
Tongeren-Borgloon 20,9 km / Borgloon-Tongeren 21,3 km
Tongeren-Borgloon 24,4 km / Borgloon-Tongeren 24,3 km
Tongeren-Borgloon 27,1 km / Borgloon-Tongeren 27 km
Tongeren-Borgloon 30,6 km / Borgloon-Tongeren 29,2 km
Tongeren-Borgloon 33,7 km / Borgloon-Tongeren 32,6 km
BEWEGWIJZERING: Naast niet bewegwijzerde paden wordt gebruik gemaakt van onderdelen van volgende wandelingen: Jekerwandeling in het natuurreservaat ‘De Kevie’; Evermaruspad, Via Limburgica (Camino de Santiago de Compostela); GR128; GR564; SGR-Haspengouw; Verborgen moois Beukenberg en Mariënlof; Greenspots Heks, Grootloon, Rullingen en Zammelen van het Regionaal Landschap Haspengouw.
MOEILIJKHEIDSGRAAD: middelzwaar
GPS-TRACKS:
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213386/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-16-7-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213300/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-16-9-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213395/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-20-9-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213315/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-21-3-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213408/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-24-4-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213325/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-24-3-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213418/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-27-1-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213337/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-27-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213428/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-30-6-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213347/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-29-2-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213446/wandelroute/wandellus-t-tongeren-borgloon-33-7-km
www.routeyou.com/nl-be/route/view/10213362/wandelroute/wandellus-t-borgloon-tongeren-32-7-km
LOGIES:
welcometomygarden.org
bivakzone.be
www.logereninvlaanderenvakantieland.be
AANREIS OPENBAAR VERVOER:
Trein Brussel → Luik → Tongeren (De Lijn bus 23a Tongeren – Borgloon – Sint-Truiden)
Trein Brussel → St-Truiden (De Lijn bus 23a Sint-Truiden – Borgloon – Tongeren) → Hasselt → Tongeren
Trein Antwerpen → Leuven → St-Truiden (De Lijn bus 23a Sint-Truiden – Borgloon – Tongeren) → Tongeren
Trein Antwerpen / Aarschot / Hasselt / Tongeren (De Lijn bus 23a Tongeren – Borgloon – Sint-Truiden)
